11 lipca 2025 r.
Pan
Czesław Siekierski
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Pan
Henryk Smolarz
Dyrektor Generalny
Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa
Dotyczy: Apel w sprawie kontynuacji tworzenia Ośrodków Produkcji Rolnej (OPR)
Szanowny Panie Ministrze,
Szanowny Panie Dyrektorze,
Działając w imieniu Polskiej Federacji Rolnej, organizacji zrzeszającej pracodawców rolnych i reprezentującej interesy tysięcy pracowników oraz gospodarstw produkujących żywność na rynek, będących liderami sektora rolno-spożywczego, stanowczo apelujemy o kontynuowanie procesu tworzenia Ośrodków Produkcji Rolnej (OPR) oraz o przeciwdziałanie próbom ich blokowania, opóźniania lub rewizji rozwiązań prawnych i procedur przetargowych, które zostały uprzednio szeroko skonsultowane i przyjęte w formie kompromisu wypracowanego przez administrację, środowiska naukowe oraz praktyków rolnictwa.
OPR jako wynik kompromisu i konieczności ustrojowej
Proces tworzenia Ośrodków Produkcji Rolnej ma swoje korzenie w skutkach ustawy z 2011 roku, w ramach której wprowadzono wymóg wyłączenia 30% powierzchni dzierżawionych gruntów przez dużych dzierżawców. Wyłączeniami objęto łącznie 79 tys. ha gruntów, a dzierżawa kolejnych ponad 130 tys. ha nie mogła zostać przedłużona ze względu na brak zgody dzierżawców na wyłączenia. W sumie rządowa polityka objęła przeszło 200 tys. ha ziemi, z czego zdecydowaną większość przeznaczyła na rzecz rolników indywidualnych — głównie w formie dzierżawy, ale także sprzedaży — w trybie przetargów ograniczonych. Był to krok, który umożliwił powiększenie wielu gospodarstw rodzinnych, jednak jednocześnie w sposób trwały uszczuplił potencjał rozwojowy towarowych gospodarstw rolnych. Wielkotowarowe gospodarstwa dzierżawne, które – działając legalnie – nie wyraziły zgody na wyłączenia 30% areału, zostały całkowicie pozbawione dużej części aktywów produkcyjnych, bez zapewnienia im mechanizmów rekompensujących utracony potencjał.
W konsekwencji doszło do zahamowania ich rozwoju, zagrożenia utraty miejsc pracy oraz poważnych trudności w utrzymaniu ciągłości produkcji rolnej o strategicznym znaczeniu dla krajowego rynku żywności. W 2024 roku Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa wydzierżawił łącznie 43 tys. ha gruntów, z czego aż 37 tys. ha (czyli 86%) trafiło do rolników indywidualnych w drodze przetargów ograniczonych. Dane te jednoznacznie potwierdzają, że głównymi beneficjentami polityki rozdysponowania ziemi państwowej są gospodarstwa rodzinne, a udział OPR stanowi niewielki, starannie wyważony wyjątek uzasadniony skalą i specyfiką produkcji.
W kontekście tak znacznych zmian strukturalnych, OPR-y są kompromisowym narzędziem pozwalającym na kontynuowanie produkcji zwierzęcej, przetwórstwa i zatrudnienia w zorganizowanych gospodarstwach. Ich realizacja, zgodnie ze zmienioną ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa z 2019 r., dotyczy zaledwie 8% gruntów pochodzących z wyłączeń. Został zachowany konstytucyjny balans pomiędzy wspieraniem gospodarstw rodzinnych (art. 23 Konstytucji RP), a koniecznością utrzymania miejsc pracy oraz nieprzerwanej, towarowej produkcji rolnej prowadzonej przez wielorodzinne gospodarstwa rolne, gospodarujące w formie spółek prawa handlowego, które są filarem stabilności krajowego sektora rolno-spożywczego.
Znaczenie OPR dla gospodarki, zatrudnienia i łańcucha dostaw
Ośrodki Produkcji Rolniczej to zorganizowane przedsiębiorstwa rolne, które będą mogły kontynuować:
- zatrudnienie łącznie kilka tysięcy osób w oparciu o umowy o pracę,
- transfer wiedzy i współpracę z uczelniami i szkołami rolniczymi,
- realizację inwestycji w OZE i nowoczesne technologie,
- produkcję w modelu od pola do stołu, w tym także kontraktację z lokalnymi rolnikami,
- wspieranie rozwoju lokalnych społeczności i samorządów.
Likwidacja tych struktur to nie tylko ryzyko bankructwa i zwolnień, ale też degradacja infrastruktury, upadek lokalnych rynków pracy i przerwanie zintegrowanych łańcuchów dostaw.
Uzasadniona procedura i kryteria przetargowe
Rozporządzenie MRiRW z czerwca 2024 r. w sprawie kryteriów wyboru ofert w przetargach OPR jest dokumentem opartym na szerokich konsultacjach, zawierającym wymogi niezbędne do zapewnienia profesjonalnego zarządzania OPR.
Podnoszone przez część środowisk rolniczych zarzuty o „ustawianiu” przetargów oraz wykluczeniu rolników indywidualnych są nieuprawnione, gdyż:
- kryteria jasno określają wymogi dotyczące posiadanego zaplecza technicznego oraz współpracy z nauką,
- nie dyskryminują formy prawnej uczestnika przetargu,
- wynikają z potrzeby utrzymania ciągłości produkcji zwierzęcej, zatrudnienia i know-how.
Zmiana tych zasad po roku od ich ogłoszenia narusza zasadę stabilności prawa i zaufania do państwa.
W związku z przyjęciem Dezyderatu nr 7 Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 9 lipca 2025 r., w którym Komisja zwraca się do Pana Ministra z postulatem zapewnienia „równych i przejrzystych zasad organizacji przetargów na dzierżawę gruntów w ramach OPR”, pragniemy zaznaczyć, że:
- obowiązujące rozporządzenie już obecnie spełnia kryteria transparentności, jednolitości oraz celowości ekonomicznej,
- postulaty ograniczenia punktacji za zaplecze techniczne czy współpracę z nauką jeśli zostałyby wprowadzone, oznaczałyby obniżenie wymagań względem podmiotów, które mają zarządzać wysokowyspecjalizowaną produkcją,
- realny udział rolników indywidualnych w systemie OPR nie może odbywać się kosztem obniżenia efektywności i bezpieczeństwa produkcji w tych ośrodkach,
- żadne z dotychczasowych kryteriów nie eliminuje z założenia żadnej grupy podmiotów, a jedynie premiuje konkretne doświadczenia i kompetencje niezbędne do realizacji celów publicznych w ramach OPR.
Błędna narracja o niezgodności OPR z Konstytucją RP
Nieprawdziwe i populistyczne są twierdzenia, jakoby tworzenie OPR miało naruszać art. 23 Konstytucji RP. Ponad 90% użytków rolnych w Polsce znajduje się w rękach gospodarstw rodzinnych, a tworzenie wyspecjalizowanych OPR-ów w oparciu o ustawę i rozporządzenie resortowe nie zagraża ustrojowi rolnemu. Wręcz przeciwnie — pozwala zachować ciągłość gospodarczą w sytuacjach, gdzie rozdrobnienie gospodarstwa prowadziłoby do jego upadku.
Podsumowanie
Z całą stanowczością apelujemy o:
- Nieopóźnianie ani niezawieszanie przetargów na Ośrodki Produkcji Rolnej zgodnych z prawem i poprzedzonych konsultacjami.
- Odrzucenie populistycznych postulatów unieważnienia już rozpoczętych przetargów, co mogłyby prowadzić do nieodwracalnych strat gospodarczych i społecznych.
- Potwierdzenie obowiązywania kryteriów z rozporządzenia MRiRW, jako aktu prawnego będącego efektem szerokiego dialogu i kompromisu.
Ośrodki Produkcji Rolnej to nie przywilej dla wybranych, ale konieczność wynikająca z historii transformacji ustrojowej, obecnych wyzwań gospodarczych i potrzeby utrzymania ciągłości działalności produkcyjnej. Podważanie zasad ich tworzenia w imieniu wąskiej grupy interesariuszy, ignorującej skutki społeczno-gospodarcze, jest działaniem sprzecznym z interesem publicznym.
Zwracamy się z apelem o potwierdzenie decyzji o kontynuowaniu przetargów na OPR i obronę interesu tysięcy pracowników, konsumentów i całego sektora towarowej produkcji rolnej.
Do wiadomości:
- Członkowie Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
